Nie jest tajemnicą, że obecne przepisy prawa mają długą historię i funkcjonowały od tysięcy lat. Tak też jest z prawem pierwokupu, które sięga czasów Cesarstwa Rzymskiego - chociaż w polskim prawie jest stosunkowo świeżym zapisem, bo pojawiło się dopiero w 1961 roku. Od tego czasu jego definicja, jak i zastosowanie nieco się zmieniły- razem z duchem czasu i panującym ustrojem. W swych początkach było bowiem kolejnym narzędziem do kontroli rynku nieruchomości i ograniczenia własności prywatnej. Obecnie ma jednak zgoła inny charakter.
Czym jest prawo pierwokupu?
Zacznijmy jednak od podstaw, które zawarte są już w samej nazwie. Prawo to gwarantuje pierwszeństwo zakupienia danej nieruchomości, zanim jej właściciel zdecyduje się na sprzedaż osobom trzecim. Warto jednak zauważyć, że dotyczy to tylko samej czynności kupna-sprzedaży i nie obowiązuje, jeśli właściciel zdecyduje się na darowiznę.
Prawo pierwokupu ma wpływ na trzy podmioty, do których należą:
- osoba uprawniona, której przysługuje prawo pierwokupu,
- osoba zobowiązana, na której ciążą obowiązki wynikające z tego prawa,
- osoby trzecie, czyli podmioty, na rzecz których zostaje sprzedana nieruchomość obciążona prawem pierwokupu.
Prawo pierwokupu ma wpływ na trzy podmioty, do których należą:
- osoba uprawniona, której przysługuje prawo pierwokupu,
- osoba zobowiązana, na której ciążą obowiązki wynikające z tego prawa,
- osoby trzecie, czyli podmioty, na rzecz których zostaje sprzedana nieruchomość obciążona prawem pierwokupu.
Kiedy przysługuje prawo pierwokupu?
Artykuł 109 Ustawy o gospodarce nieruchomościami przewiduje prawo pierwokupu dla gmin w następujących przypadkach:
- nieruchomości niezabudowanych, nabytych uprzednio przed sprzedawcę od Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego,
- prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej,
- nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym na cele publiczne albo nieruchomości, dla której została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej nieruchomości,
- nieruchomości położonych na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji.
Nieruchomość może zostać sprzedana osobie trzeciej tylko wtedy, gdy uprawniony nie wykona swojego prawa, wnosząc oświadczenie w formie aktu notarialnego.
- nieruchomości niezabudowanych, nabytych uprzednio przed sprzedawcę od Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego,
- prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej,
- nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym na cele publiczne albo nieruchomości, dla której została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej nieruchomości,
- nieruchomości położonych na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji.
Nieruchomość może zostać sprzedana osobie trzeciej tylko wtedy, gdy uprawniony nie wykona swojego prawa, wnosząc oświadczenie w formie aktu notarialnego.